Korzenie sięgające niemal wieku

Historia Instytutu Tele- i Radiotechnicznego to opowieść o pionierskich badaniach, innowacyjnych rozwiązaniach i nieustannym dążeniu do rozwoju polskiej myśli technicznej. Początki sięgają 1929 roku, gdy powstał Instytut Radiotechniczny – pierwsza tego typu placówka w kraju, skupiająca się na badaniach z zakresu radioelektroniki. Wśród jego struktur znalazły się działy lamp elektronowych, kontroli nadawań, materiałów piezoelektrycznych i magnetycznych oraz dział probierczy.

W 1934 roku, w wyniku połączenia z Laboratorium Teletechnicznym Ministerstwa Poczt i Telegrafów, utworzono Państwowy Instytut Telekomunikacyjny. Jego siedzibą zostały budynki przy ul. Ratuszowej 11 w Warszawie – miejsce, które do dziś pozostaje sercem działalności Instytutu.

Na czele nowo powstałej jednostki stanął wybitny uczony, profesor Janusz Groszkowski – uznawany za ojca polskiej radioelektroniki. Jego wkład został upamiętniony popiersiem, które od 1988 roku zdobi wejście główne Instytutu.

Przedwojenne pionierstwo i wojenne wyzwania

W kolejnych latach Instytut nie tylko kontynuował rozpoczęte wcześniej badania, ale dynamicznie poszerzał zakres działalności. Już w 1935 roku utworzono w nim pierwszy w Polsce dział telewizji, którego prace doprowadziły do uruchomienia w 1937 roku eksperymentalnej stacji telewizyjnej w budynku “Prudentialu” – prawdziwego przełomu w historii krajowej techniki.

Do wybuchu II wojny światowej Instytut zatrudniał około 350 specjalistów. W czasie okupacji niemieckiej jego budynki zostały przejęte przez zakład “Werkstatt für Fernmeldetechnik”. Mimo to, już jesienią 1944 roku, tuż po wyzwoleniu Pragi, byli pracownicy samorzutnie wznowili działalność naukową – symbol determinacji i poświęcenia.

Powojenny rozwój i nowe struktury

W latach 50. XX wieku nastąpiła reorganizacja instytutów naukowo-badawczych. W 1951 roku Państwowy Instytut Telekomunikacyjny został podzielony na dwa odrębne ośrodki: Przemysłowy Instytut Telekomunikacji i Instytut Łączności. W 1956 roku, z połączenia części PIT oraz Centralnego Biura Konstrukcyjnego Telekomunikacji, powołano do życia Instytut Tele- i Radiotechniczny, którego pierwszym dyrektorem został mgr inż. Kazimierz Cieliszak.

Instytut szybko się rozrastał – powstały oddziały w Gdańsku (specjalizacja radionawigacja), Wrocławiu (miernictwo i mikrofalowe technologie materiałowe), Warszawie i Bydgoszczy. Z czasem wiele zakładów badawczych i doświadczalnych wydzielono jako samodzielne jednostki produkcyjne lub badawcze, co pozwoliło Instytutowi skoncentrować się na elektronice i pełnić rolę zaplecza badawczo-rozwojowego dla przemysłu elektronicznego.

Nowe kierunki i specjalizacja (1970–1990)

W latach 70. nastąpiła kolejna zmiana profilu działalności – Instytut skoncentrował się na konstrukcji i technologii podzespołów biernych: rezystorów, kondensatorów, elementów piezoelektrycznych, magnetycznych oraz technologii obwodów drukowanych. Rozwój objął także technikę ultradźwięków, miernictwo technologiczne i inżynierię materiałową.

W 1972 roku zakończono rozbudowę infrastruktury badawczej – oddano do użytku nowoczesny budynek technologiczny oraz neutralizator ścieków. Powstawały nowe zakłady, takie jak Zakład Filtrów Piezoelektrycznych czy Zakład Podzespołów RLC. W 1975 roku Instytut został także włączony w skład Kombinatu Podzespołów Biernych UNITRA-ELPOD i pełnił rolę koordynatora programu rozwojowego „podzespoły bierne” w ramach PR3.

W tym okresie prace Instytutu miały kluczowe znaczenie dla wielu zakładów przemysłowych w Polsce – nie tylko tych podległych resortowi przemysłu maszynowego. Elektronika stała się dziedziną strategiczną, a ITR jednym z filarów jej rozwoju.

Transformacja lat 90. i przetrwanie kryzysu

Początek lat 90. przyniósł głęboki kryzys – przemysł elektroniczny znalazł się w zapaści, a reforma gospodarcza doprowadziła do likwidacji wielu struktur nadrzędnych. Instytut zmuszony był do radykalnej restrukturyzacji: zlikwidowano nierentowne komórki, ograniczono administrację, a zatrudnienie spadło o ponad 50%.

Dzięki determinacji zespołu, Instytut przetrwał i znalazł nowe obszary działalności – m.in. w elektroenergetyce, która stała się jednym z filarów dalszego rozwoju.

W dniu 1 września 2007 r. nastąpiło skonsolidowanie Instytutu Tele- i Radiotechnicznego z Przemysłowym Instytutem Elektroniki. Po tej konsolidacji, tematyka prowadzona przez PIE została podjęta w ITR. Były to min. Technologie próżniowe wraz z laboratorium, Technologie cieplno-chemiczne oraz automatyzacja procesów.

Nowa era: Sieć Badawcza Łukasiewicz

1 kwietnia 2019 roku Instytut Tele- i Radiotechniczny stał się częścią Sieci Badawczej Łukasiewicz – ogólnopolskiej struktury łączącej 38 instytutów badawczych. Celem Sieci jest wspieranie administracji publicznej i biznesu w innowacyjnych projektach, komercjalizacja wyników badań oraz rozwój nowoczesnych technologii.

Z kolei 1 listopada 2019 roku do Instytutu Tele- i Radiotechnicznego dołączono Łukasiewicz – Instytut Optyki Stosowanej im. prof. Maksymiliana Pluty. Dzięki temu obszar działalności Instytutu został poszerzony o badania z zakresu optometrii i okulistyki, interferometrii, spektrofotometrii, optoelektroniki oraz komputerowej analizy obrazu i sygnałów.

Dziś Łukasiewicz – ITR to nowoczesna jednostka badawczo-rozwojowa, kontynuująca wieloletnią tradycję innowacji – na styku nauki, przemysłu i biznesu.